A. Lý thuyết & phương pháp giải
- Nguyên tử là những hạt vô cùng nhỏ, trung hòa về điện.(Trung hòa về điện có nghĩa là vật có tổng điện tích âm bằng tổng điện tích dương.
- Nguyên tử gồm: vỏ và hạt nhân
+ Vỏ: tạo bởi một hay nhiều electron (hạt electron kí hiệu là e, mang điện tích âm và chuyển động xung quanh hạt nhân).
+ Hạt nhân: gồm proton (kí hiệu là p, mang điện tích dương) và nơtron (kí hiệu là n, không mang điện tích).
- Trong nguyên tử có số p = số e.
- Tổng số hạt trong nguyên tử là: p + n + e.
- Electron luôn chuyển động quanh hạt nhân và sắp xếp thành từng lớp, mỗi lớp có một số electron nhất định.
Chẳng hạn sơ đồ sau minh họa thành phần cấu tạo của nguyên tử Na:
Chú ý: Cách giải bài tập xác định thành phần các hạt có trong nguyên tử khi biết tổng, hiệu và tỉ lệ các hạt.
Bước 1: Đặt ẩn:
Gọi các hạt proton, nơtron và electron có trong nguyên tử lần lượt là p, n và e.
Do nguyên tử trung hòa và điện nên p = e.
Bước 2: Dựa vào dữ kiện đề bài lập các phương trình. Lưu ý:
+) Tổng các hạt trong nguyên tử = p + n + e.
+) Tổng các hạt trong hạt nhân nguyên tử = p + n.
+) Tổng các hạt mang điện trong nguyên tử = p + e.
Bước 3: Kết hợp các phương trình, giải ra nghiệm p, n, e và kết luận theo yêu cầu đề bài.
B. Ví dụ minh họa
Ví dụ 1: Nguyên tử X có tổng số hạt là 48. Số hạt mang điện gấp 2 lần số hạt không mang điện. Xác định số hạt proton trong nguyên tử.
A. 16.
B. 17.
C. 18.
D. 15.
Hướng dẫn giải
Tổng số hạt trong nguyên tử X là 48 nên: p + n + e = 48, mà nguyên tử trung hòa về điện nên p = e. Suy ra 2p + n = 48 (1).
Trong nguyên tử X, số hạt mang điện gấp 2 lần số hạt không mang điện hay
e + p = 2n mà e = p nên 2p = 2n hay p = n (2).
Thay (2) vào (1), ta có: 2p + p = 48 suy ra p = 16.
Vậy số hạt proton của nguyên tử X là 16.
Chọn A
Ví dụ 2: Nguyên tử trung hòa về điện vì
A. Số proton = số electron.
B. Số proton = số nơtron.
C. Số nơtron = số electron.
D. Có cùng số proton.
Hướng dẫn giải
Nguyên tử trung hòa về điện vì có số proton = số electron.
Chọn A
Ví dụ 3: Cho các phát biểu sau:
(1) Tất cả các hạt nhân nguyên tử đều được cấu tạo từ các hạt proton và nơtron.
(2) Trong nguyên tử số electron bằng số proton.
(3) Trong hạt nhân nguyên tử hạt mang điện là proton và electron.
(4) Nguyên tử là hạt vô cùng nhỏ và trung hòa về điện.
Số phát biểu đúng là
A. 1.
B. 2.
C. 3.
D. 4.
Hướng dẫn giải
(1) Sai vì như Hidro không có nơtron.
(2) Đúng.
(3) Sai vì hạt nhân không có electron.
(4) Đúng.
Chọn B
Ví dụ 4: Tổng số hạt trong một nguyên tử X là 40, số hạt mang điện nhiều hơn số hạt không mang điện là 12 hạt. Hỏi nguyên tử X có bao nhiêu hạt nơtron?
Lời giải:
Gọi các hạt proton, nơtron và electron trong X lần lượt là p, n và e.
Tổng số hạt trong nguyên tử X là 40 nên p + n + e = 40 (1)
Mà nguyên tử trung hòa về điện nên p = e thay vào (1) ta được:
2p + n = 40 (2)
Trong nguyên tử X, số hạt mang điện nhiều hơn số hạt không mang điện là 12 nên:
(p + e) – n = 12 hay 2p – n = 12 (3)
Từ (2) và (3) ta sử dụng máy tính giải hệ phương trình được: p = 13 và n = 14.
Vậy X có 14 nơtron trong nguyên tử.
Chú ý: Trong trường hợp các em học sinh lớp 8 chưa học hệ phương trình, có thể giải như sau:
Lấy (2) + (3) được 4p = 52 → p = 13.
Thay p = 13 vào (2) hoặc (3) được n = 14.
Ví dụ 5: Nguyên tử được tạo thành từ ba loại hạt nhỏ hơn nữa (gọi là hạt dưới nguyên tử), đó là những loại hạt nào? Hãy nêu kí hiệu và điện tích của các loại hạt đó.
Lời giải:
- Nguyên tử được tạo thành từ ba loại hạt nhỏ hơn nữa là proton, nơtron và electron.
- Trong đó:
+ Proton kí hiệu là p, mang điện tích dương.
+ Electron kí hiệu là e, mang điện tích âm.
+ Nơtron kí hiệu là n, không mang điện tích.
Ví dụ 6: Cho sơ đồ minh họa cấu tạo của nguyên tử clo như sau:
Hãy chỉ ra số proton trong hạt nhân, số electron trong nguyên tử, số lớp electron và số electron lớp ngoài cùng của nguyên tử clo.
Lời giải:
Quan sát vào sơ đồ xác định được:
- Clo có số proton = số electron = 17.
- Clo có 3 lớp electron trong nguyên tử và lớp ngoài cùng có 7 electron.
C. Bài tập tự luyện
Câu 1: Đặc điểm của electron là
A. Không mang điện tích.
B. Mang điện tích dương và chuyển động xung quanh hạt nhân.
C. Mang điện tích âm và không có khối lượng.
D. Mang điện tích âm và chuyển động xung quanh hạt nhân.
Lời giải
Đáp án: chọn D
Câu 2: Nguyên tử A có tổng số hạt là 52, trong đó số hạt mang điện nhiều hơn số hạt không mang điện là 16. Tính số hạt proton và nơtron trong nguyên tử lần lượt là
A. 17 và 18.
B. 18 và 19.
C. 16 và 17.
D. 19 và 20.
Lời giải
Đáp án: Chọn A
Tổng số hạt trong nguyên tử A là 52 nên p + n + e = 52
Mà nguyên tử trung hòa về điện nên p = e, ta được 2p + n = 52 (1).
Trong nguyên tử A, số hạt mang điện nhiều hơn số hạt mang điện nhiều hơn số hạt không mang điện là 16 nên (p + e) – n = 16 hay 2p – n = 16, suy ra n = 2p – 16 (2).
Thay (2) vào (1) ta có: 2p + (2p – 16) = 52 suy ra p = 17
Thay p = 17 vào (2) ta được n = 18.
Vậy số hạt proton là 17, số hạt nơtron là 18.
Câu 3: Các hạt cấu tạo nên hạt nhân của hầu hết các nguyên tử là
A. Nơtron, electron.
B. Electron, proton và nơtron.
C. Electron, proton.
D. Proton, nơtron.
Lời giải
Đáp án: Chọn D
Câu 4: Điều khẳng định nào sau đây là sai?
A. Vỏ nguyên tử được cấu tạo từ các electron.
B. Nguyên tử được cấu tạo bởi các hạt electron, proton, nơtron.
C. Trong nguyên tử số proton bằng số electron.
D. Hạt nhân nguyên tử được cấu tạo bởi các hạt proton, nơtron, electron.
Lời giải
Đáp án: Chọn D
Câu 5: Trong nguyên tử, hạt mang điện là
A. Proton.
B. Proton và hạt nhân.
C. Proton và electron.
D. Proton và nơtron.
Lời giải
Đáp án: Chọn C
Câu 6: Nguyên tử được cấu tạo bởi bao nhiêu loại hạt cơ bản?
A. 1.
B. 2.
C. 3.
D. 4.
Lời giải
Đáp án: Chọn C
Câu 7: Cho biết tổng số hạt của nguyên tử là 49, số hạt không mang điện bằng 53,125% số hạt mang điện. Xác định số electron, số proton, số nơtron theo thứ tự lần lượt là
A. 16, 16, 17.
B. 16, 16, 18.
C. 17,17,18.
D. 18, 18, 19.
Lời giải
Đáp án: Chọn A
Tổng số hạt của nguyên tử là 49 hay p + n + e = 49, mà nguyên tử trung hòa về điện nên p = e ta được 2p + n = 49 (1).
Số hạt không mang điện bằng 53,125% số hạt mang điện nên n = 53,125%. (p + e)
hay n = 53,125%. (2p), thay vào (1) ta được p = e = 16 và n = 17.
Vậy số electron, số proton, số nơtron lần lượt là 16, 16, 17.
Câu 8: Điền từ còn thiếu vào chỗ trống:
“Nguyên tử là những hạt vô cùng nhỏ và (1).... về điện. Nguyên tử gồm hạt nhân mang điện tích dương và vỏ tạo bởi (2).... mang (3).... “
A. (1) trung hòa, (2) hạt nhân, (3) điện tích âm.
B. (1) trung hòa, (2) một hay nhiều electron, (3) không mang điện.
C. (1) không trung hòa, (2) một hạt electron, (3) điện tích dương.
D. (1) trung hòa, (2) một hay nhiều electron, (3) điện tích âm.
Lời giải
Đáp án: Chọn D
Câu 9: Nguyên tử có khả năng liên kết là do các
A. Electron.
B. Nơtron.
C. Nơtron và proton.
D. Proton.
Lời giải
Đáp án: Chọn A
Câu 10: Một nguyên tử có 17 electron ở lớp vỏ và hạt nhân của nó có 18 nơtron. Tổng số hạt proton, nơtron, electron có trong nguyên tử là
A. 52.
B. 53.
C. 54.
D. 55.
Lời giải
Đáp án: Chọn A
Ta có: số e = số p = 17
Suy ra tổng các hạt là: p + n + e = 17 + 18 + 17 = 52.
Câu 11: Các hạt cấu tạo nên hạt nhân của hầu hết nguyên tử là:
A. electron, proton và nơtron.
B. electron và nơtron.
C. proton và nơtron.
D. electron và proton.
Lời giải:
Chọn C.
Câu 12: Các hạt cấu tạo nên hầu hết các nguyên tử là:
A. electron, proton và nơtron.
B. electron và nơtron.
C. proton và nơtron.
D. electron và proton.
Lời giải:
Chọn A.
Câu 13: Trong nguyên tử, hạt mang điện là:
A. Electron.
B. Electron và nơtron.
C. Proton và nơton.
B. Proton và electron.
Lời giải:
Chọn D.
Câu 14: Hạt mang điện trong hạt nhân nguyên tử là:
A. Electron.
B. Proton.
C. Nơtron.
D. Nơtron và electron.
Lời giải:
Chọn B.
Câu 15: Có bao nhiêu nguyên tử trong hình vẽ dưới đây có số electron lớp ngoài cùng là 5?
A. 3.
B. 2.
C. 1.
D. 4.
Lời giải:
Nguyên tử A và D có 5 electron ở lớp ngoài cùng.
Nguyên tử B có 8 electron ở lớp ngoài cùng.
Nguyên tử C có 6 electron ở lớp ngoài cùng.
Chọn B.
Câu 16: Nguyên tử của nguyên tố X có tổng số hạt proton, nơtron, electron là 36, trong đó số hạt mang điện gấp đôi số hạt không mang điện. Số hạt proton của X là:
A. 10.
B. 12.
C. 15.
D. 18.
Lời giải:
Chọn B.
Gọi số hạt proton, nơtron và electron trong X lần lượt là p, n và e.
X có tổng số hạt là 36 nên p + n + e = 36 (1).
Mà nguyên tử trung hòa về điện nên p = e, thay vào (1) ta được: 2p + n = 36 (2).
Trong nguyên tử X, hạt mang điện gấp đôi số hạt không mang điện nên:
(p + e) = 2n hay p = n (3)
Thay (3) vào (2) được p = n = 12.
Vậy số hạt proton của X là 12.
Câu 17: Một nguyên tử có 9 electron ở lớp vỏ, hạt nhân của nó có 10 nơtron. Tổng các hạt proton, nơtron và electron có trong nguyên tử là:
A. 9.
B. 18.
C. 19.
D. 28.
Lời giải:
Chọn D.
Số proton = số electron = 9.
⇒ p + n + e = 2e + n = 2.9 + 10 = 28 (hạt).
Câu 18: Nguyên tử A có tổng số hạt mang điện và hạt không mang điện là 28, trong đó số hạt mang điện gấp 1,8 lần số hạt không mang điện. A là:
A. Ar.
B. Ne.
C. F.
D. O.
Lời giải:
Chọn C.
Gọi số hạt proton, nơtron và electron có trong nguyên tử A lần lượt là p, n và e.
Mà nguyên tử trung hòa về điện nên p = e.
Theo bài ra có:
Bấm máy tính giải hệ phương trình (*) hoặc (lấy phương trình trên trừ phương trình dưới) ta được: n = 10 và p = 9.
Vậy A là flo (F) vì nguyên tử F có 9 proton trong hạt nhân.
Câu 19: Nguyên tử của nguyên tố X có tổng số hạt bằng 73. Số hạt nơtron nhiều hơn số hạt electron là 4. Tổng số hạt mang điện có trong nguyên tử là
A. 46.
B. 50.
C. 54.
D. 51.
Lời giải:
Chọn A.
Gọi số hạt proton, nơtron và electron có trong nguyên tử X lần lượt là p, n và e.
Nguyên tử trung hòa về điện nên số p = số e.
Theo bài ra ta có:
Giải hệ phương trình được p = 23 và n = 27.
Số hạt mang điện trong nguyên tử là: p + e = 2p = 46 (hạt).
Câu 20: Nguyên tử của nguyên tố X có tổng số hạt là 28. Trong đó số hạt không mang điện chiếm khoảng 35,71% tổng các loại hạt. X là
A. S.
B. N.
C. F.
D. O.
Lời giải:
Chọn C.
Gọi số hạt proton, nơtron và electron có trong nguyên tử X lần lượt là p, n và e.
Nguyên tử trung hòa về điện nên số p = số e.
Nguyên tử có tổng số hạt là 28 nên p + e + n = 28
Hay 2p + n = 28 (1).
Số hạt không mang điện chiếm khoảng 35,71% tổng các loại hạt
Thay n = 10 vào (1) được p = 9.
Vậy X là flo (F) vì nguyên tử F có 9 proton trong hạt nhân.
0 Comments:
Đăng nhận xét